Background: People with diabetes more often experienced severe clinical forms of COVID-19. However, it has been hypothesized that certain antidiabetic drugs may be associated with better outcomes in COVID-19 patients. The aim of this study was to analyze whether the COVID-19 pandemic influenced the change in consumption of antidiabetic drugs in Serbia.

Methods: This descriptive analysis was carried out using publicly accessible data obtained from the official website of the Medicines and Medical Devices Agency of Serbia during the period 2006-2022. The joinpoint regression analysis was applied to investigate the dynamics of antidiabetic drugs utilization over time.

Results: In the Republic of Serbia, this study analyzed the use of 28 antidiabetic drugs between 2006 and 2022.The results showed that at the beginning of the COVID-19 pandemic, there was an increase in consumption of dulaglutide (starting from 2020) and a decrease in consumption of insulin detemir (starting from 2019), insulin lispro (combined) and insulin lispro (fast-acting) (starting from 2020).

Conclusion: Our study revealed significant changes in the usage of certain antidiabetic drugs, such as increased consumption of dulaglutide and decreased use of various insulin types. These changes reflect the evolving strategies in diabetes treatment to better support patients during this global health crisis.

Key words: antidiabetic drugs, impact of Covid-19, consumption, Serbia

Sveži prelomi u ortopedskoj hirurgiji i traumatologiji, dovode do hemodinamske nestabilnosti celokupnog organizma. Kod otvorenih preloma, stepen
 hemodinamske nestabilnosti organizma je značajno veći. Prioritet u lečenju svežih preloma ima DAMAGE CONTROL IN ORTHOPEDIC (DCO). DCO je
 invazivna procedura koja ima ulogu kako u stabilizaciji preloma, tako i u kontroli krvarenja. Prelomi dugih kostiju kao i prelom karlice su apsolutna
 indikacija za DCO. Slobodno možemo reći da ova procedura prestavlja prioritet u lečenju svežih preloma. Procedura je individualizovana u zavisnosti
 od težine povrede kao i  hemodinamskog statusa povređenog pacijenta. U ortopedskoj hirurgiji i traumatologiji kao standardna procedura u DCO
 koristi se spoljašnji fiksator po Mitkoviću. Ortopedski hirurzi moraju biti jako prisebni i obazrivi kod pregledapacijenata sa politraumom i da
 prepoznaju tkzv. trougao smrti. Trougao smrti čine: acidoza, hipotermija i koagulopatija. Svaka karika je medjusobno povezana jedna sa drugom
 dovode do ireverzibilnih promena u organizmu što za posledicu ima smrtni ishod. DCO se sprovodi u tri faze: 1) podrazumeva kontrolu kvarenja,
 smanjenje kontaminacija bakterijama, kao i privremenu fiksaciju preloma. Sve ovo je neophodno uraditi u roku od 1-2h.; 2)  obuhvata stabilizaciju
 vitalnih parametara u JIN-e kao i reanimacija pacijenta ordiniranjem neophodne terapije, krvi i krvnih derivata.; 3) podrazumeva definitivna metoda
 lečenja u smislu nastavka lečenja preloma spoljasnjim fiksatorom ili konverzija u neku drugu metodu lečenja.

Uvod: Dispepsija je čest gastroenterološki sindrom koji značajno narušava kvalitet života. Infekcija bakterijom Helicobacter pylori (H. pylori) ključni
 je faktor u razvoju organske dispepsije, dok njena povezanost sa funkcionalnom dispepsijom ostaje predmet istraživanja.
 Cilj: Ispitati prevalenciju H. pylori infekcije kod pacijenata sa dispepsijom i njenu povezanost sa simptomima, endoskopskim nalazima i hematološkim
 parametrima
 Metode: Retrospektivna studija obuhvatila je 117 pacijenata sa dispepsijom pregledanih tokom 2023. godine na Internoj klinici KBC Priština-Gračanica
 u Lapljem Selu. Svi su podvrgnuti gornjoj gastrointestinalnoj endoskopiji i testiranju na H. pylori antigen u stolici. Analizirani su demografski podaci,
 simptomi, endoskopski i hematološki nalazi.
 Rezultati: H. pylori infekcija je potvrđena kod 63,25% pacijenata, bez značajne razlike između polova. Zabeležen je trend porasta prevalencije sa
 godinama, ali bez statističke značajnosti (p=0,060). Epigastrični bol (p=0,0068) i gorušica (p<0,0001) su bili značajno češći kod H. pylori pozitivnih
 pacijenata, dok su hronični gastritis (p=0,005) i duodenalni ulkus (p=0,029) bili dominantni endoskopski nalazi kod ove grupe. Značajno veći procenat
 H. pylori pozitivnih pacijenata imao je snižene vrednosti broja eritrocita i hemoglobina u odnosu na negativnu grupu (p<0,01). Prosečan hematokrit
 bio je niži u H. pylori pozitivnoj grupi (p=0,013), ali se nije značajno razlikovao od referentnih vrednosti.
 Zaključak: H. pylori infekcija je česta među pacijentima sa dispepsijom i povezana sa specifičnim simptomima, patološkim endoskopskim nalazima i
 hematološkim promenama. Testiranje na H. pylori je ključno u proceni dispepsije, dok H. pylori negativni pacijenti sa upornim simptomima zahtevaju
 dodatnu dijagnostiku.
 Ključne reči: Helicobacter pylori; dispepsija; simptomi; endoskopski nalaz; hematološki parametri

 Uvod: Kognitivni pojačivači (KP) poboljšavaju kognitivne funkcije putem neurotransmitera CNS-a. Čine raznorodnu grupu supstanci koje se
 svakodnevno uzimaju kao napici nalik kafi, biljni lekovi i dijetetski suplementi (“meki pojačivači”) ili lekovi koji se koriste u lečenju bolesti
 (nootropici). Upotreba i zloupotreba su česte u studentskoj populaciji sa brojnim etičkim pitanjima.  
Cilj: Utvrđivanje informisanosti studenata medicine, njihovih stavova o upotrebi i stepenu rizika od neželjenog delovanja KP, na osnovu pretpostavke
 da je upotreba ovih supstanci redovna.
 Materijal I metode: Studija preseka je sprovedena po tipu anonimnog anketnog istraživanja na Medicinskom fakultetu Priština sa privremenim
 sedištem u Kosovskoj Mitrovici. U ispitivanju su dobrovoljno učestvovali studenti medicine prve tri godine integrisanih studija koji nisu položili ispit iz
 predmeta Farmakologija sa toksikologijom. Upitnik je obuhvatio socio-demografske podatke, podatke o koncentraciji i navikama u učenju, stepen
 informisanosti, procenu upotrebe i procenu rizika korišćenja KP. Stratifikacija uzorka je izvršena prema polu studenata, a Likert-ova skala je poslužila
 za rangiranje stavova ispitanika.
 Rezultati: Od ukupnog broja anketiranih (n=249) u konačnu statističku analizu podataka uključeno je 169 anketnih upitnika (M 32,5 %, Ž 67,5%).
 Najviše studenata je bilo sa druge godine studija (40%), dok je najviše studentkinja bilo sa prve godine (48,2%). Uočena je statistički značajna razlika
 između ispitivanih grupa u odnosu na godinu studiranja (p=0,009).  Informacije o KP su novina za 40,2% ispitanika (M 49,1%, Ž 36%). Da je o njihovoj
 primeni dovoljno informisano smatra 23,7 % ispitanika (M 20%, Ž 25,4%). Postoji statistički značajna razlika u upotrebi internet baza za informisanje o
 KP (p<0,001).Najveći broj studenata (71,6%) koristi internet za informisanje o KP, pri čemu je korišćenje internet baza bilo statistički značajno veće
 kod žena u odnosu na muškarce (M 56,4 %,Ž 78,9 %; p=0,002). Više od polovine ispitanika (50,3%) koristi Mediately bazu kao pouzdanu bazu podataka o
 lekovima. Od ukupnog broja studenata 40,8% upotrebljava neki od navedenih KP (M 43,6%, Ž 39,5%). Najčešći razlozi za upotrebu kod obe grupe
 ispitanika su poboljšanje koncentracije (M 27,3%, Ž 28,9%) i uspešnije polaganje ispita (M 25,5%, Ž 15,8%). Oba pola najviše koriste ginko bilobu (M
 29,1%, Ž 32,5%) i metilksantine (M 29,1%, Ž 17,5%). Studenti znatno češće upotrebljavaju kreatin u odnosu na studentkinje (M 20%; Ž 2,6%; p=0,003).
 Obe grupe studenata su prema medijani i interkvartilnom opsegu (25-75%) uočenog rizika od neželjenih reakcija rangirale kokain (M 9,0; Ž 9,0),
 metamfetamin (M 8,0; Ž 8,0) i amfetamin (M 8,0; Ž 7,0) kao najopasnije, dok je ginko biloba procenjena kao najbezbedniji KP (M 3,0; Ž 3,0). 
Zaključak: Većina studenata nije dovoljno informisana o kognitivnim pojačivačima, iako ih koriste samoinicijativno, radi postizanja boljih rezultata na
 studijama. Neophodno je studente uputiti na adekvatne izvore informisanja i organizovati vannastavne tribine i predavanja o bezbednosti i efikasnosti
 KP pre upotrebe. U skladu sa trendovima u svetu, može se očekivati porast zloupotrebe nootropika na univerzitetima i u našoj zemlji. Smatramo da bi
 trebalo ponoviti ili organizovati slično ispitivanje kroz par godina, po mogućstvu u većem obimu.
 Ključne reči: kognitivni pojačivači, informisanost studenata, stavovi studenata

 Ruptura potkožne tetive ekstenzora policis longusa (EPL) je jedna od najčešćih povreda tetiva ekstenzora šake. Ova vrsta povrede može biti posledica
 trauma ručnog zgloba. Češće se javlja kao posledica degenerativne ili inflamatorne bolesti. Ponekad se to dešava bez predisponirajućeg stanja, zbog
 kontinuiranih pokreta savijanja i opružanja palca šake.
 Ruptura tetive EPL-a se obično dešava u predelu Listerove kvrge gde su trenja najveća. Kontinuirano ponavljanje mikrotrauma može da uzrokuje
 rupturu. Engkvist i Lundborg [1] su postavili hipotezu o patogenezi mehanizama ove povrede.  Smatrali su da nakon trauma ili zapaljenja formiran
 hematom unutar omotača tetive dovodi do povećanja pritiska u neelastičnom prostoru. Povećanje pritiska može izazvati promene u snabdevanju krvi i
 može dovesti do nekroze i rupture struktura tetiva. Nakon prekida kontinuiteta tetive EPL-a, retrakcija proksimalnog okrajka je praćena
 degenerativnim procesima koji ugrožavaju direktnu suturu.
 Predloženi su mnogi tretmani, artrodeza interfalangealnog (IP) zgloba palca ili transpozicija tetive ekstenzor indicis proprius (EIP) koju je razvio
 Mensch 1925. god. [1].
 Transpozicija tetive šake je hirurška procedura која uključuje repozicioniranje funkcionalne tetive како bi se obnovila funkcija oštećene tetive šake.
 Ova operacija ima za cilj da vrati pokret, funkciju i snagu šake.
 U ovom radu prenosimo naše iskustvo u lečenja traumatske rupture tetive EPL-a metodom transpozicije tetive EIP-a. Opisujemo operativnu tehniku
 transfera tetive EIP-a na tetivu EPL.
 Ključne reči: trasnpozicija tetive, ekstenzor policis longus, ekstenzor indicis proprius, funkcija.