Vaskularni događaji, uključujući koronarnu bolest, srčanu insuficijenciju i moždani udar razlog su za više od 3,8 miliona smrtnih slučajeva u Evropi,
 dok se 65% ovih smrtnih slučajeva javlja kod osoba koje su stariji od 75 godina, što ukazuje da su vaskularne bolesti povezane sa starenjem.
 Razumevanje patofiziološkog mehanizma vaskularnog starenja od presudne je važnosti za poboljšanje kvaliteta života i za produženje životnog veka.
 Mehanizmi koji leže u osnovi vaskularnog starenja su složeni i višefaktorni. Oni uključuju akumulaciju senescentnih ćelija u vaskularnom sistemu,
 disfunkciju mitohondrija, gubitak proteostaze, iscrpljenost i/ili disfunkciju matičnih/progenitornih ćelija, disregulaciju određenih mikroRNA (miRNA)
 i 
remodelovanje ekstracelularnog matriksa. Kao posledica toga, vaskularno starenje karakteriše neelastičnost arterija i kapilara, endotelna
 disfunkcija i oksidativni stres koji potiče od neravnoteže između stvaranja i uklanjanja reaktivnih vrsta kiseonika (ROS).
 Utvrđivanje relativnog doprinosa ovih mehanizama u vaskularnim bolestima povezanim sa starenjem je važan korak u razvoju strategija protiv
 starenja sa ciljem poboljšanja globalnog zdravlja i smanjenja troškove zdravstvene zaštite. S tim u vezi, modifikacija životnih navika, usvajanje
 posebnih obrazaca ishrane, upotreba sintetskih ili prirodnih terapeutskih agenasa i suplemenata privukle su veliku pažnju. Senolitici i senomorfici su
 dve klase supstanci koje ciljaju stare (senescentne) ćelije. Senolitici selektivno eliminišu senescentne ćelije iz organizma dok senomorfici menjaju
 ponašanje senescentnih ćelija bez da ih ubijaju već utiču na inflamatorne molekule. 
Različita jedinjenja koja uklanjaju slobodne radikale navode se kao sredstva za povećanje dugovečnosti ili smanjenje prevalence bolesti povezanih sa
 starenjem. Već je identifikovano više od 300 jedinjenja sa svojstvima za usporavanje starenja i kardioprotektivnim efektima. Među najviše
 proučavanim su: kurkumin, resveratrol, katehin, metformin, alfa-lipoinska kiselina, fukoksantin, astaksantin, rapamicin, spermidin i kofein. Sve je
 više podataka o benefitu polifenola i biljnih sterola koji su prirodne fitohemikalije slične holesterolu i imaju antiinflamatorni, antioksidativni,
 antiaterogeni i antikancerogeni uticaj. Smatra se da ova jedinjenja štite i olakšavaju lečenje hroničnih bolesti.
 Usporavanje vaskularnog starenja je važan deo prevencije kardiovaskularnih bolesti, metaboličkih poremećaja, neurodegenerativnih i autoimunih
 bolesti. Postoje lekovi i suplementi koji se koriste za usporavanje ovog procesa, ali promena načina života igra ključnu ulogu. Životne navike koje
 usporavaju vaskularno starenje su redovna fizička aktivnost, ishrana bogata povrćem, voćem, zdravim mastima, održavanje normalne telesne mase,
 dobar san i kontrola stresa.
 Ključne reči: vaskularno starenje, senolitici, senomorfici, kardiovaskularne bolesti

The aim of this study was to determine whether there is a correlation of latency and amplitude of P300 cognitive potential and the degree of lateralization of brain hemispheres. The study included 60 subjects whose age was between 45 and 56 years. Bioelectric brain activity was recorded using argentum chloride (AgCl) electrodes that were placed at central line of the scalp (over Fz and Cz regions) according to the international 10-20 standard. P300 was generated using “oddball” paradigm with randomized stimuli: A frequent 1000 Hz tone with an occurrence of 80 % and a 2000 Hz tone (target) with a 20 % occurrence. The measurement is done with the right hand (first recording) and left hand (second recording). All subjects in this study were tested for usage lateralization and showed that they are right-handed. Based on the results of gestural lateralization subjects are divided in three groups. In the group with high degree of lateralization latencies of P300 were significantly lower when dominant hand was used in comparison to non-dominant hand, on Fz electrode (t = 4,162, p<0,01) and Cz electrode (t = 5,302, p<0,01 (p<0.01) and amplitudes of P300 were significantly higher, on Fz electrode (t=-2,725, p<0,05), on Cz electrode (t=2,527, p<0,05). However, there were no statistically significant differences (p>0.05) for latencies and amplitudes of P300 between dominant and non-dominant hand for the group of subjects with weak and average degree of lateralization. In both subject groups, significantly faster RT was measured when dominant hand was used. The P300 cognitive potential and reaction time can contribute to the study of indicators of the functional hemispheric asymmetry of the brain.

Endocardial endothelium (EE) is a barrier which controls the passage of macromolecules and fluids between the blood and the adjacent miocardial interstitium. At the same time it is the place of synthesis of numerous endothelial mediators. Histamine as an inflammation mediator increases the permeability of the endothelium, but also has a positive inotropic and chronotropic effects on the heart through the activation of histamine H1 and H2 receptors. The aim of this study was to determine the importance of the role of endocardial endothelium in the effect of histamine on myocardial contraction in the conditions of histamine receptors blockade. The study was carried out on the samples of the right ventricle of the albino Wistar rats (n = 42, age 8 weeks, body mass 180-200g) presented in two experimental models. The first experimental model presented the right ventricle of the rat heart with an intact endocardial endothelium and the second with the endothelium chemically removed by immersion of the chamber in a 1% solution of Triton X-100. Histamine (1x10-4 mol/l) increases the contraction of the right ventricle of the heart with intact endocardial endothelium but also with the removed endocardial endothelium. The effect of the histamine on the contraction was significantly increased in the absence of endocardial endothelium (p<0.05). H1 receptor antagonist, pyrilamine (1x10-6 mol/l) significantly inhibites the positive inotropic effect of histamine on the heart in both groups, with or without endocardial endothelium. Modulatory role of endocardial endothelium in the effect of histamine after the receptors blockade by pyrilamine is not significant. H2 receptor antagonist, cimetidine (1x10-4 mol/l), blocks the positive inotropic effect of histamine on the heart reagardless of the preservation of the endocardial endothelium. Our results indicate the undoubted importance of the modulatory role of endocardial endothelial in the effect of histamine on myocardial contraction.

Uloge endotelina u kardiovaskularnoj fiziologiji i patofiziologiji od njegovog otkrića do danas su neosporne. U srcu endotelini su značajni za procese razvoja, rasta i remodelovanja kao i za kontrolu kontraktilnosti i ritmičnosti. Srčane endotelne ćelije u endokardu i miokardnim kapilarima predstavljaju glavni izvor endotelina, a kardiomiociti su njihova primarna meta. Endotelin-1 je jedna od najpotentnijih poznatih supstanci sa pozitivnim inotropnim efektom, stoga endotelini imaju ključnu ulogu u srčanoj endotelno-miokardnoj interakciji. Endotelini su familija peptida od 21 amino kiseline koju čine endotelin-1, endotelin-2 i endotelin-3. Ostvaruju svoje efekte aktivacijom endotelinskih receptora, ETA i ETB, koji pripadaju familiji receptora vezanih za G proteine. ETA i ETB receptori su gusto distribuirani na kardiomiocitima, ćelijama provodnog sistema srca, koronarno vaskularnim i endokardno endotelnim ćelijama. U fiziološkim uslovima mesto sinteze endotelina su endotelne ćelije ali u patofiziološkim uslovima i veliki broj neendotelnih ćelija u srcu. Endotelin-1 ima pozitivno hronotropno i inotropno dejstvo. Administracija ET-1 uzrokuje koronarnu vazokonstrikciju, dovodi do ishemije miokarda i letalne ventrikularne aritmije. U akutnom infarktu miokarda ET-1 povećava miokardnu nekrozu i aritmije ali ima povoljan efekat na oporavak srca nakon infarkta u početnoj fazi remodelovanja srca. ET-1 preokreće acidozom indukovan negativan inotropan i luzitropan efekat, bez povećanja intracelularnog kalcijuma. Endotelin može da se suprotstavi aritmogenim efektima kateholamina. Tako, male koncentracije endotelina imaju protektivni efekat na srce. Osnovne indikacije za primenu antagonista endotelina jesu srčana insuficijencija, plućna hipertenzija i rezistentna arterijska hipertenzija. Dobro i pažljivo dizajnirane kliničke studije su potrebne za verifikaciju terapeutskih potencijala novih klasa lekova u kardiovaskularnoj medicini.