Diabetes mellitus is one of the most common non-communicable chronic diseases, which is the combined action of genetic factors, environmental factors and lifestyle. Specific conditions occur in the oral cavity in the course of diabetes that cause changes in all oral tissues with different symptoms and signs. Increased salivary glucose level is followed by increased accumulation of dental plaque and decreased resistance to noxious agents. The most common oral manifestations in diabetic patients include higher prevalence of periodontal desease, burning mouth syndrome, disruption in salivary flow, opportunistic infections, higher prevalence of denture stomatitis, oral lichen planus, fissured tongue, angular cheilitis etc. Dental interventions in patients with well-controlled diabetes are not different from those applied to nondiabetic patients. Regular monitoring of these patients is required because of the complications that can occur.

Stopa incidence cervikalnog karcinoma u Srbiji je među najvišima u Evropi i iznosi 23,8 na 100000. Papanicolau test, dopunjen kolposkopijom i histologijom, osnovna je metoda sekundarne prevencije cervikalnog karcinoma. Cilj rada je bio ispitati histološko-citološku korelaciju i pouzdanost Papanicolau testa u detekciji cervikalnih lezija. Analizirani su cervikalni razmazi (Papanicolau test) kod 3868 žena. Suspektne nalaze imalo je 190 žena i kod njih je urađena cervikalna biopsija. Kod 77 žena detektovane su premaligne ili maligne promene na cerviksu. LSIL (CIN1) je imalo 43(22,6%), HSIL(CIN2/3) 25(13,2%), a planocelularni karcinom 9 (4,7%) žena. Između histološkog i citološkog nalaza ispitanica postoji statistički značajna pozitivna povezanost (Spearman r=0,829, p<0,001). Najviše ocene dijagnostičkih performansi Papanicolau testa u diskriminaciji LSIL-a(CIN1), HSIL-a(CIN2/3) i planocelularnog karcinoma od cervicitisa su za citološki nalaz ASCH (PA IIIa) (Sp=90,6%, a Sn=100% za Ca planocellulare, Sn=96% za HSIL i Sn=86% za LSIL). U diskriminaciji HSIL-a od LSIL-a najbolja diskriminativnost postiže se za nalaz LSIL (PAIIIb) Papanicolau testa (Sn=72,0%, Sp=67,4%), a u diskriminaciji Ca planocellulare od LSIL najbolja diskriminativnost postiže se za nalaz HSIL (PA IIIb/IV) Papanicolau testa (Sn=77.8%, Sp=97.7%). Na osnovu naših rezultata možemo zaključiti da postoji pozitivna histološko-citološka korelacija nalaza i da je Papanicolau test pouzdaniji u detekciji težih premalignih promena. Citološke dijagnoze ASCH (PAIIIa) i LSIL (PAIIIb) mogu pouzdano ukazati na postojanje premalignih cervikalnih lezija kod žena, pa pacijentkinje sa tim nalazima treba češće kontrolisati i lečiti.

Najčešći maligni tumori kože epidermoidnog porekla su bazocelularni (BCK) i skvamocelularni (SCK) karcinom. U 90 % slučajeva nastaju na fotoeksponiranim delovima tela i direktno su povezani sa oštećenjima kože nastalim dugotrajnim izlaganjem UV zracima, obično kod osoba starijeg životnog doba i svetle puti. Od njihovih posledica godišnje u svetu umre 65000 ljudi. Najvažnija karika u sprečavanju nastanka ovih tumora jeste prevencija, dok njihovo rano prepoznavanje omogućava adekvatniji hirurški tretman sa poštedom okolnog tkiva. Osnovni cilj ovog rada je ispitivanje histopatoloških i kliničko-morfoloških karakteristika BCK i SCK kože glave. Analizom je obuhvaćeno 439 karcinoma (297 (67,7%) BCK, 126 (28,7 %) SCK i 16 (3,6%) BCK+SCK), među kojima je preko 60% dijagnostikovano kod muškaraca, najčešće u sedmoj i osmoj deceniji života, sa najvećom učestalošću BCK na nosu, odnosno na koži gornje polovine kože lica i SCK na usnama, odnosno na koži donje polovine kože lica. Svi karcinomi kože glave bili su češći na desnoj strani. Klinički i morfološki, najveći broj BCK manifestovao se ulceroznim oblikom prosečne veličine 1,2cm i mešanim histološkim tipom, a SCK vegetantnim oblikom prosečne veličine 1,55cm i histološki gradusom I. Najveći broj BCK i SCK bio je odstranjen u celini, za razliku od kombinacije ova dva tumora u kojima je u većini slučajeva bila neophodna i naknadna hirurška intervencija.

Introduction: Toxoplasma gondii is one of the causative agents from the groups of TORCH infections, which are commonly associated with congenital anomalies. Objective: Defining risk factors for infection byToxoplasma gondii of women in reproductive ages in the territory of Kosovska Mitrovica, as well as determination of seroprevalence of infection by Toxoplasma gondii in prenatal screening of pregnant women and women of childbearing age. Materials and Methods: Across sectional study that included 49, pregnant women and women of childbearing age has been conducted. The pregnant women have been monitored on regularly base, or some women have been treated in the Gynecology and Obstetrics Department of the Health Center in Kosovska Mitrovica. Ages, place of residence, education, gynecological history and exposure to the potential risk factors associated with Toxoplasma have been collected by questionnaires. Sera have been tested on the presence of IgM and IgG antibodies to Toxoplasma gondi by ELISA standard manufacturer's protocol (Euroimmun, Luebeck, Germany). Results: Our study shows that 32 (65.3%) women were seronegative, while 17 women (34.7%) were seropositive. Significant seropositivity has been recorded for the women who were in contact with the ground (42.9%), compared to the women who did not have this contact (23.8%). Uses of undercooked meat in the diet did not show any effect to the seropositive status of the respondents, i.e. greater percentage of analyzed patients (75.5%) used inadequately cooked meat. Even 93.3% of respondents deny contact with a cat. It is observed that seropositivity increased with the age. Conclusion: Seroprevalence to Toxoplasma gondii infection of women of childbearing in the territory of northern Kosovska Mitrovica is not high, which implied that there is a higher possibility for acquiring primary toxoplasmosis infection during pregnancy especially for women who come in contact with the ground

Dijagram toka studije predstavlja sastavni deo usklađenih standarda o izveštavanju (CONSORT). Preporučuje se njegova primena u izveštavanju ogleda sa klaster randomizacijom. Cilj rada je da se predstavi učestalost korišćenja dijagrama toka u klaster randomizovanim studijama u skladu sa standardima o izveštavanju. Urađeno je pretraživanje Medline-a i za analizu izdvojeno 474 studija sa klaster randomizacijom. Studije su pregledane u cilju otkrivanja upotrebe grafičkog prikaza, primene standarda o izveštavanju i vremena publikovanja studije. U zavisnosti od trajanja, studije su podeljene na one koje su prikazale završena istraživanja i one čije je izvođenje još uvek u toku. Učestalost dijagrama toka je bila statistički značajno veća u studijama koje su se pridržavale standarda (86,2%) u odnosu na studije koje nisu koristile CONSORT smernice (71,4%), i u studijama koje su prikazale završena istraživanja (81,2 %) u odnosu na studije koje su predstavljale pilot projekte (54,3%). Primena CONSORT-a je zabeležena u 145 (31%) literaturnih jedinica. Broj klaster randomizovanih studija dobijenih pretraživanjem MEDLINE-a niskom cluster randomized trial [ti] i cluster randomised trial [ti] i primena CONSORT-a u izveštajima klaster randomizovanih studija linearno rastu tokom vremena (p<0,001). Učestalost primene dijagrama toka je veća u izveštajima klaster randomizovanih studija koji su rađeni u skladu sa standardima o izveštavanju.

Tokom retrospektivne studije, koja je urđena u periodu od 01.01. do 31.12.2012.godine, pregledano je 1035 uzoraka vaginalnog sekreta, cervikalnog brisa i brisa uretre na UU i Mh. Osnovni cilj studije je bio utvrđivanje učestalosti infekcije Mikoplazmama, distribucije prema polu, godinama života pacijenata, kliničke dijagnoze zbog koje je urađeno mikrobiološko ispitivanje pacijenata i utvrđivanje osetljivosti izolovanih uzročnika na antibiotike. Od ukupno 1035 ispitanih uzoraka pozitivan nalaz je bio kod 331 pacijenta, od toga je 316 (95,5%) ženskog i 15 (4,5%) muškog pola. Razlika je statistički značajna. Nisu nađene statistički značajne razlike u prosečnoj starosnoj dobi između žena (29 godina) i muškaraca (30 godina). Infekcija samo sa UU je statistički značajno češća (70.1%) u odnosu na Mh (5.4%) i mešovitu infekciju (24.5%). Učestalost infekcije uzrokovane UU kod ženskog pola iznosila je 70%, a kod muškog pola 80%. Osobe muškog i ženskog pola ne razlikuju se statistički značajno prema učestalosti infekcije uzrokovane UU. Najveća učestalost pacijenata ženskog pola, bila je sa dijagnozom Vulvovaginitisa 34%, Colpitis je imalo 22%; Colpitis i Cervicitis-17%, dok je samo Cervicitis bio dijagnostikovan kod 10% bolesnica. Razlika u učestalosti kliničkih dijagnoza je statistički značajna. Svi izolovani uzročnici pokazuju statistički značajno veću osteljivost na tri i više antibiotika. Osetljivost na tri i više antibiotika nije statistički značajno povezana sa uzročnikom infekcije.

Osnovni cilj rada je identifikacija najvažnijih epidemioloških karakteristika malignih bolesti u opštinama severnog dela kosovskomitrovačkog okruga. U radu je korišćena epidemiološka metoda studija preseka (cross sectional). Kao materijal za izradu rada i izvođenje zaključaka korišćeni su podaci iz Registra za hronične nezarazne bolesti Zavoda za javno zdravlje Priština sa sedištem u Kosovskoj Mitrovici. U periodu od 2004-2011. godine na Kosovu i Metohiji (srpske enklave) prijavljeno je 913 obolelih od malignih bolesti. U strukturi obolelih provlađuju osobe muškog pola 545 (60 %). Bolest je registrovana u 14 naselja. Vodeće lokalizacije obolelih od malignih tumora kod muškaraca su karcinom pluća i bronha sa učešćem od 44,4% u ukupnoj strukturi lokalizacija obolelelih, zatim slede karcinom laringsa (7,7%), kolorektalni karcinom (6,8%), maligni tumori želuca (6,1%) i prostate (5,3 %). Maligni tumori dojke (24,7%), pluća i bronha (17,4%), grlića materice (8,2%), kolorektalni karcinom (6,8 %) i ovarijalni karcinom (5,4%) su najčešće lokalizacije kod žena. Učestalost malignih bolesti pluća i bronha je statistički značajna u starosnoj dobi od 55-64 godina kod osoba muškog pola. Kod žena je najčešće javljanje malignih oboljenja dojke u starosnoj dobi od 45-59 godina (45%). U analiziranom periodu najveći broj obolelih muškaraca 125, (22,9%) registrovan je u opštini Leposavić. Najveća učestalost obolevanja kod žena registrovana je u opštini Kosovska Mitrovica (84 (22,8%). Na osnovu jednačine linije trenda za muški pol (y=68,125 +0,64 x), broj novoobolelih osoba pokazuje pozitivan trend sa porastom broja obolelih. Pozitivan trend rasta broja obolelih je prisutan i u ženskoj populaciji što pokazuje jednačina linije trenda za ženski pol (y=46+0,13 x). U posmatranom periodu od malignih bolesti je umrlo 673 lica (390 muškaraca i 283 žena). Na osnovu jednačine linije trenda za muški pol (y=65+1,73x), broj umrlih osoba pokazuje pozitivan trend , dok jednačina linije trenda za ženski pol ukazuje na negativan trend sa stagnacijom, i u kasnijem periodu blagim padom broja umrlih (y=47,17+0,13x). Vodeća lokalizacija umrlih od malignih tumora kod muškaraca je karcinom pluća i bronha 33,3%.Kod žena je karcinom dojke vodeći uzrok smrtnosti od malignih bolesti sa učešćem u strukturi umrlih od 20,8%. U cilju potpunijeg sagledavanja značaja i prevencije malignih bolesti, neophodno je objediniti podatke za celokupnu teritoriju Kosova i Metohije, organizovati skrining programe za rano otkrivanje malignih bolesti, kao i ažurniju dostavu relevantnih podataka Zavodu za javno zdravlje, naročito o umrlim osobama.

Meta-analiza je kvantitativna statistička analiza koja se koristi za sintezu i sumiranje rezultata istraživanja više studija. Da li su studije kvalitativno dovoljno slične da se kombinuju i da li postoji publikaciona pristrasnost? Grafički prikazi su moćno sredstvo koje može dati odgovor na ova pitanja. Cilj rada jeste da se predstavi učestalost korišćenja grafičkih tehnika za prikaz rezultat u meta-analizama opservacionih studija. Urađeno je pretraživanje Medline i izdvojeno je 473 meta-analiza studija slučaj-kontrola i kohortnih studija. Studije su pregledane u cilju otkrivanja upotrebe grafičkog prikaza i vrste grafikona, broja studija koje su obuhvaćene meta analizom i vremena objavljivanja date meta-anlize. Za analizu primarnih podataka korišćene su deskriptivne statističke metode i analitičke metode- hi kvadrat test. Kriterijum za statističku značajnost je bio p<0,05. 82% studija koje su uključene u analizu za prikaz rezutata su koristile forest plot. Kod meta-analiza sa manje od 30 opservacionih studija, 60% studija je koristilo forest plot a sa povećanjem broja studija njegova primena se smanjuje na 49%. Upotreba funnel plota sa povećanjem broja uključenih studija beleži porast primene sa 20% na 29%. Grafički prikazi u studijama objavljenim posle 2000. godine su statistički značajno učestaliji, p< 0,05. Učestalost korišćenja potvrđuje značaj grafičkih tehnika u meta-analizi i važno je ukazati na informacije koje su sadržane u grafikonima.

The objective of this study that included 34 patients with psoriasis was to assess the reliability of the disease severity measures (i.e. Psoriasis Area and Severity Index - PASI) and the reliability of the health related quality of life measures (i.e. EuroQol EQ-5D Quality of Life Scale - EQ-5D, Dermatology Life Quality Index - DLQI and Psoriasis Disability Index -PDI). High interobserver correlation reliability and good test-retest reliability of PASI scores, as well as good test-retest reliability of EQ-5D, DLQI and PDI scores were achieved. Correlation coefficients between the test and retest scores on DLQI and PDI were higher than those on the dimensions and on EQ-VAS in EQ-5D. Disease severity scores given by PASI and the quality of lify scores given by EQ-5D, DLQI and PDI offered the reliable assessment of both the psoriasis severity and the quality of life of the people with psoriasis.